Nieuwe regels over planschade blijven overeind

In een arrest van 19/12/24 verwerpt het Grondwettelijk Hof een beroep tegen de nieuwe regels over planschade. Daardoor blijft het principe overeind dat een overheid die de bestemming van gronden wijzigt, eigenaars volledig moet vergoeden voor een waardevermindering. Het Hof creëert op die manier duidelijkheid voor eigenaars en overheden.

Waardevermindering door een bouwverbod

De regeling blijft behoorlijk technisch. Met een voorbeeld is het eenvoudig uit te leggen wat er precies verandert. Stel dat je eigenaar bent van een stuk bouwgrond waarvan de overheid vindt dat het niet wenselijk is dat er in de toekomst op gebouwd wordt. De overheid kan de bestemming van dat perceel wijzigen, bijvoorbeeld naar een landbouwbestemming of bosgebied. Voor eigenaar vermindert daardoor de waarde van je grond. Daar hoort een vergoeding bij. Die vergoeding is planschade.

Planschade: van oud naar nieuw

In het verleden dekte die vergoeding de schade niet. In veel gevallen kon je geen planschade krijgen, bijvoorbeeld omdat je grond niet dicht genoeg bij een uitgeruste weg lag. In andere gevallen bleef de vergoeding erg laag. Zo kon je maximaal op een vergoeding van 80% rekenen. De waardevermindering werd bovendien berekend op een manier die ongunstig was voor eigenaars die al erg lang de grond in hun bezit hadden.

De nieuwe regeling mikt op een faire vergoeding die het reële waardeverlies zo goed mogelijk compenseert. Het doel is een volledige vergoeding, al blijft het uitkijken hoe de nieuwe regels in de praktijk zullen werken. De berekening houdt rekening met tal van factoren zoals bijvoorbeeld de verwervingswaarde, de ligging en de overstromingsrisico’s.

Milieuverenigingen naar het Grondwettelijk Hof

Die laatste regeling blijft nu dus overeind. Het Grondwettelijk Hof heeft de argumenten van verschillende milieuverenigingen tegen de nieuwe regels verworpen. Los van de juridische middelen die ze aanvoerden – waaronder het schenden van het verbod op staatssteun en van het standstill-beginsel voor het leefmilieu – is er één grote onderliggende bezorgdheid.

De verenigingen vrezen dat de vergoedingen dermate hoog oplopen dat ze overheden verhinderen om nog woon- en industriegebied om te zetten in open ruimte. Daardoor wordt het volgens hen onmogelijk voor overheden om de bouwshift te realiseren. Die bouwshift houdt in dat er vanaf 2040 (netto) geen open ruimte meer wordt ingenomen. Op die manier moet ruimte gemaakt worden voor andere doelen zoals natuurontwikkeling, voedselproductie en bescherming tegen overstromingen.

Meer zekerheid, maar je goed informeren blijft nodig

De keuze om eigenaars volledig te vergoeden is het gevolg van een politieke afweging van tal van belangen. De onzekerheid die er lang was over de nieuwe regels, maakte het voor eigenaars en overheden lastig om tot beslissingen en akkoorden te komen. Met het arrest van het Hof is hier voorlopig het laatste woord gezegd. 

Het blijft nog steeds uitkijken naar de concrete toepassing van de nieuwe regels. Daarnaast heb je er als eigenaar van gronden alle belang bij om goed geïnformeerd te blijven over de plannen die overheden maken en over de compensaties die daarbij horen.